Για την Documenta 14
Προσεγγίζοντας τα γεγονότα των σύγχρονων διεθνών εκθέσεων στις μέρες μας, είναι χρήσιμο να γίνουν μερικές υπενθυμίσεις και επισημάνσεις. Αλλά κυρίως να μπούνε και να συζητηθούν ερωτήματα κρίσιμα. Κρίσιμα όχι απλά για τον κόσμο των Τεχνών,
αλλά για ολόκληρη την κοινωνία.
• Μπορούμε τελικά να λέμε ότι τα πάντα (!) είναι Τέχνη;
• Είναι ο κάθε ένας «Καλλιτέχνης» άσχετα από τον τρόπο που δημιουργεί και τα υλικά που χρησιμοποιεί προκειμένου να «περιγράψει» την ιδέα του;
• Στον όρο «Σύγχρονη Τέχνη» το «σύγχρονη» είναι χρονικός προσδιορισμός ή αισθητικός – μορφολογικός;
• Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των Μουσείων Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης σήμερα;
Και πολλά άλλα ερωτήματα που αναμφίβολα θα προκύψουν από τη συζήτηση γύρω από όλα αυτά.
Το ΕΕΤΕ ιδρύθηκε με νόμο της πολιτείας όχι απλά σαν παροχή προς τους εικαστικούς Καλλιτέχνες, αλλά πάνω από όλα σαν προσφορά στην παιδεία ολόκληρης της κοινωνίας. Η ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου της Τέχνης ήταν και είναι βασικό του καθήκον.
Η ίδρυσή του (προϊόν των αγώνων των Καλλιτεχνών) στηρίχτηκε στην κατανόηση της «ιστορικής αναγκαιότητας» της Τέχνης
και την συμβολή της στην κοινωνική εξέλιξη του Ανθρώπου, σαν καθοριστικός μοχλός στην ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσης.
Η Ανθρώπινη ιστορία και η ιστορία της Τέχνης είναι «βίοι παράλληλοι» και αλληλεπιδρώντες.Με τις έννοιες αυτές – δυστυχώς –
έχουν πάρει «διαζύγιο» όλες οι θεωρίες για τη Σύγχρονη Τέχνη.
Η Documenta 14 είναι λοιπόν πλήρως εναρμονισμένη με το πνεύμα που κυριαρχεί σε όλα σχεδόν τα Μουσεία Σύγχρονης Τέ-
χνης και τις λοιπές Διεθνείς Εκθέσεις. Δηλαδή, τα αισθητικά κριτήρια μπαίνουν σε «δεύτερη μοίρα».
Γίνεται πρωταρχική η σημασία του νοήματος που φέρει το έργο, της πρωτοτυπίας και της επινοητικότητας που έχει η κατασκευή
και η κάθε δράση.
Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Documenta 14 –και όχι μόνο– αντανακλά τον τρόπο που ο καπιταλισμός, στο
απόγειο της κρίσης του, αγκαλιάζει «καλλιτεχνικά κινήματα αμφισβήτησης» παλαιότερων εποχών, τα ενσωματώνει και τα μετα-
τρέπει σε βραχίονα της εμπορικής βιομηχανίας του συστήματος έξω από την οποία δεν είναι εύκολη η ζωή για τους σημερινούς καλ-λιτέχνες. Ο εναγκαλισμός αυτός ΔΕΝ είναι προς όφελος του Πολιτισμού, ο οποίος πρέπει να κοιτάει μπροστά, προς τις αξίες μιας
πανανθρώπινης κοινωνίας. Η βαθμιαία παράδοση του Πολιτισμού αλλά και παιδαγωγικών ιδρυμάτων στην ιδιωτική πρωτοβουλία δεν γίνεται χωρίς κοινωνικό κόστος.
Ο ιδιώτης επενδυτής θα φροντίσει πρωτίστως τα δικά του συμφέροντα με την επιβολή εκείνης της πολιτιστικής πολιτικής που τα
εξυπηρετεί. Στην περίπτωση της Doc 14 το Δημόσιο πρόσφερε πρόθυμα όλη την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή, (όταν σε δικές
μας – του ΕΕΤΕ – αντίστοιχες προτάσεις δεν συμβαίνει εύκολα το ίδιο). Εφτασε μάλιστα στο σημείο να της παραχωρήσει το δικαίωμα «αποκλειστικού ελέγχου» δεκάδων δημόσιων χώρων στους οποίους η κοινωνία δεν μπορεί να έχει πρόσβαση.
Στο θεωρητικό-ιδεολογικό επίπεδο η Documenta 14 παραμένει «κολλημένη» σε ιδέες και τάσεις καλλιτεχνικών κινημάτων του
πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Κινήματα που τα ενδιέφερε περισσότερο η ιδέα από το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα. Ιδέα που (η
περιγραφή της και μόνο) συνιστά εικαστικό έργο! Και αυτό το αποκαλούν «Σύγχρονη Εικαστική Τέχνη».
Μέσα σε όλα αυτά συναντάμε και μερικά εξαιρετικά έργα, που απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα της μη ύπαρξης ιστορικής συνέ-
πειας και συνέχειας.
Η Documenta 14 είναι ένα σημαντικό καλλιτεχνικό γεγονός. Και σαν τέτοιο φέρνει θετικά και αρνητικά μηνύματα. Με αφορμή
αυτά το ΕΕΤΕ πρέπει να ξαναδεί το ρόλο του σήμερα. Είναι καιρός να μάθουμε από την Documenta όπως και αυτή
«έμαθε (;) από την Αθήνα».
Το ερώτημα είναι ρητορικό αλλά ουσιώδες! «Υπάρχει Σύγχρονη Τέχνη μετά και έξω από την Documenta;»
Και βέβαια υπάρχει! Ασφυκτιά όμως σε ένα περιορισμένο οικονομικό – πολιτικό πλαίσιο αφού δεν βρίσκει εύκολα χώρο και προ-
ϋποθέσεις να αναδειχτεί. Αφού η στήριξή της συνεχώς μειώνεται. Αφού δημιουργούνται κέντρα για τον «έλεγχο της Καλλιτεχνικής
Δημιουργίας» ακόμα και για την «διαμόρφωση του κοινού γούστου.»
Για αυτούς και αρκετούς ακόμα λόγους είναι ανάγκη να αποκτήσει το ΕΕΤΕ τα μέσα εκείνα (εκθεσιακούς χώρους και οικονο-
μικά) που θα του επιτρέπουν να υλοποιεί τον νόμο του, προβάλλοντας σε όλη την επικράτεια την Τέχνη και τους Εικαστικούς
Καλλιτέχνες.